У аўтарскай рубрыцы «Мама, не журыся» на budzma.org Лявон Вольскі піша пра рашэнне беларускіх уладаў не даваць пашпартоў беларусам у замежжы і пра тое, чаму гэты ўказ усё расставіў на свае месцы…
Пашпарт мусіць заўсёды быць з табою
Пашпарт… Гэты неабходны для нашага існаваньня дакумэнт. У Беларусі бяз пашпарту дык наагул лепей з дому не выходзіць. Ідзеш у банк — пашпарт, ідзеш праз прахадную — пашпарт, сядаеш на цягнік, аўтобус, самалёт — пашпарт. Я ўжо не кажу, што могуць затрымаць проста на вуліцы «для праверкі дакумэнтаў». Ня факт, што ў такім выпадку пашпарт цябе ўратуе, але безь яго наяўнасьці сцэнар будзе зусім невясёлы.
Калісьці мы мелі пашпарты з «Пагонямі». Калі тэрмін гэтых дакумэнтаў скончыўся, іх пачалі мяняць на новыя — з «капустай». Хтосьці захаваў сабе пашпарт з «Пагоняй» — напісаў заяву, што нібыта згубіў і пакінуў сабе гэты артэфакт. Як памяць. А жыў ужо па новым, «капусным». Маўляў, а што рабіць? У РБ ж бяз пашпарту — ніяк. А тое, што дакумэнт зь ня надта прыемнай сымболікай — дык а як жыць на гэтай тэрыторыі падчас акупацыі? Даводзіцца карыстацца акупацыйнымі дакумэнтамі. Ці то зьяжджаць. І рабіць сабе ў іншай краіне іншыя дакумэнты. А зьяжджаць ня хочацца. Тут — дом, праца, дзіця ходзіць у садок, бацькі, якім можна падкінуць гэтае малое, хата ў вёсцы, сябры, зь якімі ў пятніцу так прыемна правесьці вечар у цёплай кампаніі. А там? А там — невядома што.
Шэнгенская віза і паездкі ў дэмакратычны Эўразьвяз
Не, ты ТАМ досыць часта зьяўляесься. Ты рупісься, каб у тваім «капусным» дакумэнце заўсёды была дзейсная шэнгенская віза. Бо ў РБ цяжка выседзець болей за месяц. І ты — ці то па справах, ці папросту каб разьняволіцца — рэгулярна езьдзіш у Вільню-Варшаву-Беласток. Ці лётаеш у які Бэрлін да сяброў. На мяжы ты ідзеш да акенца памежніка і працягваеш свой пашпарт. Памежнік уважліва і пагрозьліва (ці табе проста падаецца?) глядзіць табе ў вочы. Потым — зноў у твой пашпарт. Потым — зноў у вочы. Табе страшна. А раптам цябе ўнесьлі ў нейкі сьпіс і ня выпусьцяць зь дзяржавы для народа? А гэтыя ж сьпісы рэгулярна ствараюцца, рэдагуюцца й дапаўняюцца. І — хто ведае? — можа нейкая асабліва чуйная й руплівая рука занесла ў чарговы сьпіс тваё прозьвішча? Але не — памежнік вяртае табе дакумэнт, ты выдыхаеш і едзеш далей — у дэмакратычны Эўразьвяз.
У аэрапорце ж ты ў агульнай чарзе на праверку стараесься не «сьвяціць» усім тытульнай старонкай свайго дакумэнту — бяздушнай «капустай», якая, здаецца, кідае выклік усім гэтым Пагоням, Арлам ды Трызубам. Ты паварочваеш пашпарт тыльным бокам, дзе няма ніякіх выяваў, а проста прыемны цёмна-сіні колер.
Ты часта езьдзіш, таму твае пашпарты хутка сканчаюцца. Не хапае старонак для візаў і пячатак. І раз на два-тры гады ты мусіш рабіць сабе новую сіняскурую пашпарціну. Ты заўсёды карыстаесься паскоранай працэдурай — плаціш грошы, і праз тыдзень твой пашпарт ужо гатовы. І гэты тыдзень бяз пашпарту ты — неспакойны. Хто ведае — раптам нешта здарыцца, межы пачнуць зачыняцца, а ты бяз пашпарту і візы будзеш вымушаны залегчы на дно ў якіх Ёцэвічах?
Няма таго, што раньш было
Тыя часы незваротна мінулі. Хтосьці з тых, хто не зьбіраўся зьяжджаць, быў усё ж такі вымушаны пакінуць тэрыторыю РБ, бо заставацца там было рэальна небясьпечна. Але чамусьці не падаўся на міжнародную абарону, а зрабіў сабе «карту побыту» і жыве з гэтай картай і тым самым «капусным» пашпартам. Бо гады, пражытыя ў «дзяржаве для народу», выпрацавалі звычку — гэты пашпарт мусіць заўсёды быць з табою. І раней нелюбімая «капуста» за столькі дзесяцігоддзяў ператварылася ў нешта звыкла-нэўтральнае, тое, што не выклікае аніякіх пачуцьцяў.
Ты ведаеш: калі тэрмін дзеяньня твайго пашпарту падыдзе да заканчэньня, ты запішасься на прыём у кансульства РБ і замовіш там сабе новы дакумэнт. Усе ж беларусы так робяць. Ну, добра, ня ўсе. Але большасьць. Чамусьці ў цябе не ўзьнікаюць думкі, што консульства — гэта варожая тэрыторыя. Што тыя, хто там працуе — гэта служкі таго сама рэжыму, які выпхнуў цябе з краіны. Які з задавальненьнем бы цябе зьняволіў, а каб меў загад, дык і забіў бы.
Сумленны і шчыры загад
І тут раптам Астравок Стабільнасьці, ён жа — Крышталёвы Сасуд, ён жа — Дзяржава Для Народу, робіць чарговы нетрывіяльны ход. Цяпер консульствы Астраўка болей ня будуць мяняць вашыя пашпарты. Трэба новы дакумэнт — едзь у РБ і рабі яго там. А тут ужо нельга.
І — ацаніце! — наколькі гэта сумленны і шчыры загад — з гэтымі пашпартамі! Вось вы цягам доўгіх гадоў крывадушнічалі, хлусілі сабе, карысталіся падвоенымі стандартамі — не любілі рэжым і дыктатуру, можа быць, нават пасьпелі зь імі пазмагацца, а, магчыма, і атрымалі ў плечы, але застаяцеся грамадзянамі РБ. Як бы — і эмігрант — і не. Дык вось цяпер улады РБ ставяць у гэтай несумленнай сытуацыі тлустую кропку.
Цяпер, як раней, ня будзе. Ідзіце і рабіце сабе дакумэнты іншых краінаў. Ці то міжнародную ахову. Вучыце мовы, здавайце дзяржіспыт на веданьне мовы і атрымлівайце нямецкі/польскі/літоўскі/любы іншы пашпарт.
Ці то вяртайеся ў Крышталёвы Сасуд (пажадана паўзьці на каленях), кайцеся, адседжвайце свае тэрміны, і тады з чыстым сумленьнем (можа быць) атрымаеце новы, бліскучы, са сьвежай залатой «капустай» — ПАШПАРТ грамадзяніна РБ!
