Беларуская бібліятэка і музей імя Францішка Скарыны ў Лондане — гэта не толькі ўнікальны кнігазбор на 40 тысяч кніг, рукапісаў і старадрукаў, але таксама і калекцыя паштовых артэфактаў, якая ўтрымлівае больш за 50 тысяч асобнікаў. Гэта, магчыма, самая вялікая ў свеце калекцыя паштовак і паштовых марак, якую сабралі беларусы ў адным месцы.
Даследчык беларускай пошты Андрэй Мялешка распавядае пра «унікумы» (самыя рэдкія) з паштовых марак, якія яму пашчасціла знайсці падчас каталагізацыі калекцыі «Скарынаўкі».
Паштовыя маркі Асобнага Атраду БНР у аркушах
Маркі «Асобнага атраду БНР» можна лічыць фактычна першымі паштовымі маркамі, на якіх указана назва краіны Беларусь, у дадзеным выпадку «Беларуская Народная Рэспубліка». Мець такую марку было гонарам для любога аматара беларускай гісторыі. Гэта гістарычны артэфакт, які, на жаль, выйшаў па-за межамі краіны. Маркі былі надрукаваныя ў 1920 годзе ў Рызе, дзе ў той час знаходзіліся войскі Асобнага атраду.
Адметна, што ў калекцыі «Скарынаўкі» маркі Асобнага Атраду прадстаўленыя ў вялікіх аркушах. Такія аркушы гэтых марак я бачыў у сваім жыцці ўсяго некалькі разоў: на вялікім філатэлістычным кірмашы ў Санкт-Пецярбургу ў пачатку 1990-х і калі ў гарадзенскі клуб калекцыянераў прыносіў сваю калекцыю нашчадак аднаго з гарадзенскіх «балахоўцаў».
2. Пошта Украінскай Народнай Рэспублікі
У калекцыі «Скарынаўкі» прадстаўленыя паштовыя маркі Украіны перыяду 1918–1921 гг. у вялікай колькасці.
У гэтай калекцыі ў першую чаргу можна ўбачыць усе віды наддруковак на паштовых марках царскай Расіі, так званыя лакальныя выпускі гарадоў Украіны. У той перыяд, калі з гарадоў сыходзіла «царская ўлада», у такіх гарадах, як Харкаў, Кіеў альбо Чарнігаў пачала дзейнічаць лакальная пошта, і мясцовыя паштовыя работнікі ставілі адмысловую пячатку на марках ужо неіснуючай дзяржавы.
У калекцыі «Скарынаўкі» сабраныя ўсе выпускі Цэнтральнай Рады УНР і так званыя выпускі Украінскай дзяржавы. Ёсць таксама выпускі Украінскай паўстанцкай пошты і выпускі Заходне-Украінскай Народнай Рэспублікі.
3. Пошта нямецкай і літоўскай адміністрацыі перыяду Першай сусветнай вайны
«Скарынаўка» мае ў сваіх зборах даволі цікавыя выпускі 1916–1919 гг., калі ў розных гарадах Беларусі дзейнічала нямецкая акупацыйная, альбо пасля стварэння незалежнай Літоўскай Рэспублікі літоўская адміністрацыя. Гэта адмысловыя наддрукоўкі на марках нямецкага Рэйху альбо на марках «царскай Расіі».
На марках надпіс у перакладзе з нямецкай «Вобласць галоўнакамандуючага Усходу» і розныя наміналы. Таксама гэта і тыя паштовыя маркі, якія, да прыкладу, выпускалі ў Гародні ў 1919 годзе, калі ў горадзе дзейнічала літоўскага адміністрацыя.
4. Пошта Сярэдняй Літвы
Сярэдняя Літва — гэта дзяржаўнае ўтварэнне, якое існавала на тэрыторыі Віленшчыны і Гарадзеншчыны ў 1920–1922 гадах. Сярэдняя Літва поўнасцю ці часткова ахоплівала Ашмянскі, Свянцянскі, Трокскі, Віленскі, Браслаўскі і Лідскі паветы; яна займала каля 10 тыс. км і налічвала 530 тыс. чал., 40% з якіх складалі беларусы.
Першыя маркі Сярэдняй Літвы выйшлі 20 кастрычніка 1920 г. і мелі выяву двух гербаў, «Белага арла» і «Пагоні». На марках 1920–1922 гг. можна ўбачыць выявы помнікаў гісторыі і архітэктуры Вільні (сярод якіх касцёл Св. Ганны і Вострая брама), выявы каралевы Ядвігі і Ягайлы, Тадэвуша Касцюшкі і Адама Міцкевіча.
У калекцыі «Скарынаўкі» пошта гэтай дзяржавы, пра якую я пісаўяшчэ ў 2012 годзе, прадстаўлена ўсімі выпускамі і маркамі.
Калекцыя змяшчае цікавыя экзэмпляры не толькі ў адзінкавых марках, але і ў вялікіх аркушах. Маркі гэтай дзяржавы ў калекцыі ёсць як у зубцовым, так і беззубцовым выглядзе.
5. Польская пошта перыяду 1918–1939 гадоў
Гэты перыяд прадстаўлены ў калекцыі «Скарынаўкі» паштовымі маркамі незалежнай Польскай дзяржавы з рознымі пячаткамі беларускіх гарадоў. У зборы «Скарынаўкі» ёсць Пінск, Ліда, Гародня і іншыя беларускія гарады.
У гэтай калекцыі таксама ёсць і бадай самая дарагая і рэдкая марка, якая выпускалася на гістарычнай тэрыторыі Беларусі.
Гэта маркі, што з’явіліся ў 1923 годзе ў вёсачцы Варвішкі (цяпер знаходзіцца ў Лаздзейскім раёне Аліцкага павета Літвы на рацэ Нёман), і ўяўляюць сабою наддрукоўку «Варвішкаўскі самаўрад» на польскіх марках 1920 года. Маркі, на жаль, з’явіліся ў канцы сакавіка 1923 года, калі ўжо было прынятае рашэнне Лігі Нацый пра падзел тэрыторыі.
6. Савецкія паштовыя маркі, якія тычацца Беларусі
Паштовыя маркі Савецкага Саюза, на якіх можна пабачыць Купалу ці Коласа, звяроў з Белавежскай Пушчы, помнікі і будынкі Мінска 60-х — 70-х гадоў ХХ стагоддзя, прадстаўлены ў калекцыі «Скарынаўкі» ў вялікай колькасці.
7. Замежныя маркі, прысвечаныя беларускім гістарычным асобам
У калекцыі — паштовыя маркі Чылі і Злучаных Штатаў Амерыкі, выпускі з выявамі Дамейкі, Касцюшкі і іншых гістарычных асобаў, што нарадзіліся на тэрыторыі сучаснай Беларусі.
Аднак самая цікавая частка калекцыі «Скарынаўкі» — гэта пошта беларускай эміграцыі, якая патрабуе асобнага артыкула, бо менавіта ў Лондане з’яўляліся паштовыя маркі беларускай эміграцыі.
