У мэтах праекта «Maldzis» — вяртанне культурных каштоўнасцей Беларусі, вызначэнне найбольш «беларускіх мясцін» свету, а таксама мапа адрасоў, звязаных з жыццём і дзейнасцю знакамітых ураджэнцаў беларускай зямлі ў замежных краінах.
У спецыяльным выпуску «Пульса Леніна-19» месца звыклага аналізу міжнароднага жыцця Беларусі займае аб’ява пра важную падзею ў жыцці культурным.
Гаворка ідзе пра афіцыйны запуск праекта «Maldzis», прэзентацыю місіі і дасягненняў гэтай новай ініцыятывы ў сферы культурнай дыпламатыі, а таксама тлумачэнні матываў яе нараджэння.
Дасягненні ўжо ёсць, таму што праект быў задуманы каля года таму разам з Рыгорам Астапенем, фактычна рэалізуецца намі ўвесь гэты час непублічна і вось цяпер выходзіць на людзі. Аднак пачнем не з дасягненняў, а з назвы ініцыятывы, піша ў сваім ТГ-канале былы дыпламат Павел Мацукевіч.
У гонар Адама Мальдзіса
Мы далі ёй імя ў гонар Адама Мальдзіса — як даніна павагі гэтаму навукоўцу, пісьменніку, інтэлектуалу і яго неацэнным заслугам.
Прафесар Мальдзіс клапаціўся пра культурную спадчыну Беларусі: адкрываў і папулярызаваў малавядомыя старонкі беларускага мінулага, шукаў і вяртаў страчаныя культурныя каштоўнасці, даставаў з забыцця беларускія імёны, аднесеныя да замежнай і сусветнай культуры, каб узбагаціць імі нашу.
Менавіта Адам Мальдзіс у 1970-я першым расказаў, адкуль і пры якіх абставінах знікла галоўная святыня Беларусі (крыж Еўфрасінні Полацкай). Менавіта ён таксама яшчэ ў савецкія гады выявіў беларускія сляды ў біяграфіях Ігната Дамейкі і Міхала Клеафаса Агінскага, якія на той час асацыяваліся з Польшчай, і сваімі публікацыямі пра іх адкрыў беларусам гэтыя імёны і даў падставы імі ганарыцца.
Ініцыятыва «Maldzis» працягвае гэтую справу. У нас ёсць як амбіцыйныя, так і прыземленыя мэты.
Адна з цэнтральных задач высокага палёту — абудзіць у беларусаў цікавасць да ўласнай культурнай спадчыны, ператварыўшы яе ў падмурак, які аб’ядноўвае нацыю.
Другая па чарзе, але роўная па значнасці мэта «Maldzis» звязаная з рэпутацыяй і складаецца ў тым, каб, абапершыся на геаграфічнае становішча, каштоўнасныя арыенціры і карані, прасунуць імідж Беларусі як еўрапейскай краіны. Бо і гістарычна аж да канца 18 стагоддзя беларускія землі развіваліся ў кантэксце Еўропы.
Аднаўленне гэтай гісторыі ў імёнах, падзеях і сувязях дапаможа нам з самаідэнтыфікацыяй і адказам на вечныя беларускія пытанні, хто мы і дзе наша месца.
Карацей, «Maldzis» — гэта спосаб дапамагчы беларусам «заняць свой пачэсны пасад між народамі».
«Зямля Мальдзіса»
Да ліку прыземленых задач адносіцца паўсядзённая дзейнасць «Maldzis» — а гэта рэалізацыя канкрэтных праектаў па папулярызацыі, захаванні і вяртанні культурнай спадчыны Беларусі. Прыземленасць не змяншае важнасці праектаў: менавіта з іх дапамогай мы разлічваем дацягнуцца да неба — дасягнуць нашых амбіцыйных мэт.
З таго, што рэалізуе «Maldzis» тут і цяпер — збор і сістэматызацыя інфармацыі пра гістарычныя і культурныя сувязі Беларусі з замежнымі краінамі ў выглядзе мапы беларускіх слядоў за мяжой і наадварот. Мы назвалі яе «Зямля Мальдзіса». Яна ўжо даступная на нашым сайце www.maldzis.world, але пакуль яшчэ як тэставая, пілотная версія з адзінкавымі аб’ектамі.
Задума і адметнасць «Зямлі Мальдзіса» ў тым, што ў ёй зроблены акцэнт на дакладныя адрасы і месцы, звязаныя з жыццём і дзейнасцю знакамітых ураджэнцаў беларускай зямлі ў замежных краінах, і іншаземцах, якія адзначыліся ў гісторыі Беларусі.
Мы разлічваем на «дапамогу залы» ў развіцці мапы і для гэтага прапануем магчымасць любо(й)му стаць яе сааўтар(к)амі — і ў плане дапаўнення і ўдакладнення інфармацыі пра герояў мапы, уключаючы новыя адрасы, месцы, падзеі, і ў плане прапановы новых герояў і звестак пра іх.
У «Зямлі Мальдзіса» некалькі функцый. Яна — наглядны доказ таго, што Беларусь — еўрапейская краіна, якая мае шырокія культурныя сувязі. Адначасова гэтыя сувязі могуць служыць асновай для развіцця адносінаў з замежнымі краінамі з апорай на агульныя каштоўнасці і агульных герояў.
Акрамя гэтага, «Maldzis» рыхтуе тэматычныя артыкулы пра беларускія імёны, сляды і каштоўнасці ў замежных краінах. Прыкладам з’яўляюцца даведнік па беларускіх славутасцях у Швейцарыі, а таксама гайд па важных для беларускай гісторыі мясцінах ВКЛ у Вільні. На чарзе — аналагічныя матэрыялы, прысвечаныя іншым краінам і канкрэтным гарадам.
На YouTube стартуе серыял «Гэта топ!», у якім Рыгор Астапеня і Аляксандр Івулін падарожнічаюць па свеце, каб выдзяліць самыя беларускія мясціны і расказаць гісторыі знакамітых беларусак і беларусаў з мінулага і сучаснасці.
Права называць беларускім
Асобны трэк, які наўпрост звязаны «Зямлёй Мальдзіса» і адкрывае яшчэ адну функцыю гэтай мапы — гэта ўвекавечанне памяці герояў і падзей, якія маюць дачыненне да Беларусі.
Справа ў тым, што, збіраючы інфармацыю для «Зямлі Мальдзіса», мы адзначаем месцы, вартыя беларускіх мемарыяльных знакаў. Гэта спосаб рэалізацыі і фіксацыі права называць беларускім тое, што ў свеце прынята лічыць толькі расійскім, польскім, літоўскім або чыім-небудзь яшчэ.
З таго, што прапрацоўваецца цяпер і пра што можна расказаць — устаноўка мемарыяльнай шыльды галоўнай мецэнатцы беларускага «адраджэння» ХХ стагоддзя Магдалене Радзівіл у Варшаве на адным з будынкаў, якія ёй належалі.
«Maldzis» шукае і набывае культурныя каштоўнасці для перадачы ў музеі Беларусі.
Дасягненні ў гэтай сферы пакуль не цягнуць на сенсацыю, але маштаб будучых набыткаў залежыць выключна ад падтрымкі беларусаў. Мы прапануем розныя магчымасці і мадэлі ахвяраванняў на праекты.
З таго, што зроблена і чым мы ўжо можам падзяліцца — праект, рэалізаваны «Maldzis» сумесна з дабрачынным фондам імя Магдалены Радзівіл і яго заснавальнікам Алесем Сапегам. У кастрычніку мінулага года агульнымі намаганнямі мы арганізавалі ў Беларусі выраб дакладнай копіі надмагілля аднаго з родапачынальнікаў новай беларускай літаратуры Яна Баршчэўскага і перадалі яе на радзіму пісьменніка ў Расоны.
Гэты праект — якраз прыклад таго, што вяртанне спадчыны — не заўсёды і не абавязкова фізічнае вяртанне. Магчымасці сумеснага выкарыстання, вырабу копій або нават проста рэалізацыя права называць беларускім — таксама прымальны варыянт, асабліва калі казаць пра агульных з многімі краінамі выбітных гістарычных асоб.
Зараз у сумеснай з фондам Магдалены Радзівіл працы знаходзяцца некалькі праектаў, звязаных з вяртаннем з-за мяжы беларускіх артэфактаў і ўвекавечаннем памяці выбітных ураджэнцаў Беларусі. Разлічваем хутка прэзентаваць адзін з іх у падрабязнасцях.
У ліку набыткаў, зробленых «Maldzis», запіска вядомага швейцарскага філосафа і гісторыка літаратуры Роберта Зайчыка, які нарадзіўся ў Мсціславе, а таксама справаздача пра Кангрэс першабытнай антрапалогіі і археалогіі ў Бруселі ў 1872 годзе, складзеная выхадцам Кухцічаў, вядомым археолагам, этнографам і фундатарам, бацькам Магдалены Радзівіл графам Янам Завішам.
У планах — перадаць гэтыя знаходкі ў краязнаўчыя музеі ў Мсціславе і ва Уздзе.
Вядома, цяперашні час можа падацца непрымальным для таго, каб займацца вяртаннем беларускай спадчыны, але ў больш прымальны абавязкова знойдуцца іншыя, больш важныя справы. Таму адкладаць дакладна не мае сэнсу.
Да таго ж, калі донарства Беларусі па частцы рэгіянальнай бяспекі ўжо выклікае вялікія сумневы, то донарства па частцы музейных, бібліятэчных і архіўных каштоўнасцей, якія перавандравалі ў музеі краін-суседзяў, застаецца бясспрэчным.
Да моманту здабыцця незалежнасці Беларусь падышла фактычна без пасагу, страціўшы 99% сваіх культурных каштоўнасцей і 95% кніжных фондаў. За больш чым тры дзесяцігоддзі незалежнасці гэтая карціна не зведала прынцыповых змен.
У музеі Шагала ў Віцебску па-ранейшаму няма аніводнай маляўнічай працы Марка Шагала, а ў Музеі беларускага кнігадрукавання на радзіме Скарыны ў Полацку — аніводнай арыгінальнай кнігі Францыска Скарыны. Гэты парадаксальны ганебны спіс лёгка працягнуць.
Тэма вяртання спадчыны не стала прыярытэтам дзяржавы, а ўсе знакавыя вяртанні, якія здарыліся за гады незалежнасці (а такія былі), забяспечаны энтузіязмам канкрэтных людзей і прыватных ініцыятыў, але не дзяржаўнай палітыкай. Няма падстаў думаць, што ў будучыні будзе неяк інакш.
Спіс вернутага па гэты дзень шматкроць карацей за тое, што страчана. Нацыянальных культурных каштоўнасцей на радзіме па-ранейшаму несупастаўна менш, чым па-за межамі. Баланс не на карысць Беларусі, і гэта трэба выпраўляць. «Maldzis» задуманы якраз для гэтага.
