Блокбастар АНТ пра «Беларусь у коле ворагаў» завяршыўся спробамі ворагаў даведацца, ці ёсць у Паротнікава віза, ці можа ён выязджаць з краіны самастойна?
29 жніўня тэлеканал АНТ паказаў фільм «Гісторыя здрадніка. Паротнікаў». Аўтары зрабілі кіраўніка аналітычнага цэнтра Belarus Security Blog Андрэя Паротнікава польскім «шпіёнам» і «здраднікам дзяржавы», якому пагражае 15 гадоў пазбаўлення волі.
Пра што гэты фільм? Навошта ён з’явіўся? На каго разлічаны?
Гэтыя пытанні «СНплюс» адрасавалі медыяэксперту Паўлюку Быкоўскаму.
— Я звярнуў увагу на папярэджанне, што «фільм заснаваны на рэальных падзеях». Гэты значок сведчыць, што фільм не з’яўляецца дакументальным (дзякуй за гэта АНТ!), яны папярэдзілі, што гэта мастацкі фільм, зроблены па матывах рэальных падзей. Раней беларуская прапаганда нас не папярэджвала, што прапануе сваю фантазію замест рэальных фактаў. Так што гэта можна лічыць дасягненнем.
Калі казаць па сутнасці фільма, то трэба адзначыць некалькі момантаў.
Па-першае, прапагандысты паспрабавалі зрабіць нешта ў стылі баевіка, шпіёнскага фільма, хоць ні пагоняў або яркіх прыгажунь, ні Джэймса Бонда, ні кактэйлю, які трэба боўтаць, але не размешваць, ні шыкоўных гоначных аўтамабіляў мы не ўбачылі. Усё было значна прасцей, асабліва інтрыга, пакладзеная ў аснову фільма. Таксама не ўражвае.
Нам паказалі, што Андрэй Паротнікаў, якога затрымалі ў сакавіку, у красавіку раптам апынуўся на волі і стаў тэлефанаваць розным знаёмым з аналітычных цэнтраў, з палітычных партый з гісторыяй пра тое, што ў яго праблемы і яго трэба нейкім чынам эвакуяваць з Беларусі. Тое, як ён рабіў гэтыя званкі і як на іх рэагавалі суразмоўцы (яму спачувалі, казалі, што не ведаюць, што трэба рабіць), усе размовы, каментарыі ананімных стваральнікаў фільма, а таксама аднаго ананімнага і аднаго адкрытага супрацоўнікаў КДБ спрабавалі падаць як доказ яго супрацоўніцтва са спецслужбамі.
Больш за тое, у фільме ёсць цікавы, на мой погляд, момант, што супрацоўнікамі спецслужбаў з’яўляюцца абсалютна ўсе, хто з’явіўся ў гэтым фільме; усе падзеленыя па месцы жыхарства: супрацоўнікі літоўскіх спецслужбаў — усе, хто жыве ў Літве, а тыя, хто жыве ў Польшчы — абавязкова служаць у польскіх спецслужбах. Даказваць, што ўсе гэтыя людзі з’яўляюцца супрацоўнікамі спецслужбаў, нават і не спрабавалі — мы чулі адны галаслоўныя сцвярджэнні.
А калі казаць пра фабулу фільма, то акрамя даведак, якія публікавалі на суразмоўцаў Паротнікава, акрамя закадравага голасу і сцвярджэнняў супрацоўнікаў КДБ пра «шпіёнаў», нічога сур’ёзнага мы не ўбачылі і не пачулі.
Усе размовы вяліся вакол адной тэмы: як Паротнікаў можа з’ехаць з Беларусі; у яго высвятлялі, ці ёсць у яго віза, ці можа кудысьці выязджаць. А супрацоўнік Беларускага дома ў Варшаве наогул сказаў, што Паротнікаў не здзяйсняў ніякіх супрацьпраўных дзеянняў і можа вярнуцца са Смаленска ў Мінск.
Гэта ўжо было прадстаўлена як асабліва хітры фінт спецслужбаў, які нібыта сведчыць, што яны выкарыстоўвалі Паротнікава і адмаўляюцца яго ратаваць.
Як мы ведаем з каментара кіраўніка Байсола Андрэя Стрыжака, у той момант у арганізацыі ўжо разумелі, што Паротнікаў з’яўляецца ўдзельнікам аператыўнай гульні КДБ, і збольшага падыгрывалі яму, каб, як сказаў Стрыжак, Паротнікаў мог «даўжэй паспаць на белых прасцінах замест шконкі». Гэта значыць, было зразумела: як толькі аператыўная гульня спыніцца, Паротнікава вернуць у СІЗА КДБ, дзе ён знаходзіўся да гэтага, напэўна, месяц.
У фільме шмат розных размоў. Напрыклад, допыт гаспадыні кватэры, якую КДБ дзеля чагосьці здымаў для Паротнікава; кіроўцы маршруткі, які вёз Паротнікава; нам паказвалі кадры аператыўнай здымкі, як у нейкай гасцініцы ў Смаленску нейкія людзі ходзяць па калідорах, а гэта значыць, напэўна, што ўсе яны абавязкова сочаць за Паротнікавым, каб высветліць, на волі ён ці яго кантралююць беларускія спецслужбы.
Я не выключаю, што ўсе наведвальнікі гасцініцы маглі паходзіць з розных замежных дзяржаў, але часцей за ўсё ў гасцініцах бываюць пастаяльцы, якія заходзяць у свае нумары, а часам да іх у госці заходзяць сябры. Другі варыянт больш верагодны, натуральна.
А калі гасцініцу закрывалі для нейкага аператыўнага эксперыменту, то можна было папярэдзіць: уваход у гасцініцу толькі для шпіёнаў! Гэтага не зрабілі, вось карцінка і не выглядае пэўным доказам.
Акрамя ўсяго іншага, у Паротнікава знайшлі нібыта экстрэмісцкую сімволіку: нацыянальны бел-чырвона-белы сцяг і брашуру «Правага альянсу», у якім Паротнікаў знаходзіўся ў назіральнай Радзе. Гэта адкрытая інфармацыя, яна ёсць нават у некаторых публікацыях пра Паротнікава.
Нам таксама паказалі кнігу амерыканскага псіхолага Мілдгрэма Стэнлі «Як добры чалавек становіцца нягоднікам» — яе праходзяць у ВНУ; хоць гэта не і самая папулярная праца аўтара, але адна з самых папулярных.
Усё ў сукупнасці разлічана на тое, што публіка не будзе задаваць ніякіх крытычных пытанняў. У чым менавіта выявілася шпіёнская дзейнасць Паротнікава і ўсіх астатніх людзей, паказаных у фільме?
Наогул калейдаскоп асоб сам па сабе працаваў нібыта ў якасці доказу існавання сусветнай змовы: Беларусь акружана ворагамі, усе спрабуюць даведацца, дзе ж у Беларусі што знаходзіцца. Але ў сухім астатку аказалася, што ворагі спрабуюць даведацца, ці ёсць у Паротнікава віза, ці можа ён выязджаць з краіны самастойна? Непераканаўча.
У пачатку і ў канцы фільма ў Паротнікава пытаюцца: ці з’яўляецца ён здраднікам? Але, як мы ведаем, чалавек, які знаходзіцца ў няволі і падвяргаецца ціску, можа сказаць усё што заўгодна, каб ціск спыніўся. Таму ўсе падобныя сцвярджэнні тыпу «прызнанне – царыца доказаў» не маюць ніякага дачынення ні да правасуддзя, ні да журналісцкай дзейнасці. Як мы ведаем, ніхто не можа называць чалавека злачынцам да суда, якога не было.
І яшчэ адзін важны аспект: усе падзеі фільма датычацца красавіка гэтага года. Цяпер ужо заканчваецца жнівень. Яны так доўга пісалі сцэнар, манціравалі фільм, каб нас у чымсьці пераканаць… але я не ўпэўнены, што гэта спрацавала.
— У фільме ў якасці «завербаваных» фігуруюць імёны яшчэ некалькіх палітолагаў і аглядальнікаў. Да чаго гэта?
— У фільме прысутнічае эпізод, у якім нас спрабавалі пераканаць, што замежныя дыпламаты вывозяць усіх у багажніках сваіх машын. Безумоўна, такая практыка існуе. Але дыпламат ужо не можа вярнуцца ў Беларусь. Зараз у Мінску паўтара дыпламата з еўрапейскіх краін, а гэта значыць, што ўсіх іншадумцаў такім чынам вывезці нельга. Больш за тое, калі браць увесь спіс «герояў» фільма, то многія з іх выязджалі самастойна. Каго з іх транспартавалі ў багажніку, я сказаць не магу. Нас спрабуюць пераканаць у гэтым, але гучыць непераканаўча для людзей дасведчаных. А вось для масавай аўдыторыі падобнага роду сцвярджэнні могуць быць: калі ні ў каго не выклікала сумненняў, што сябра партыі бальшавікоў капаў тунэль да Японіі, то, напэўна, падобныя роду прызнанні гучаць не так дзіка.
— Чаму Паротнікава зрабілі польскім шпіёнам? А не кітайскім або зімбабвійскім?
— У аўтараў быў невялікі выбар. Паротнікаў змог патэлефанаваць у польскі аналітычны цэнтр, змог патэлефанаваць часоваму паверанаму ў справах Польшчы — адсюль і польскія «шпіёны». А калі тэлефанаваў у Офіс Святланы Ціханоўскай, то, натуральна, гэта ўжо зона ўплыву літоўскіх спецслужбаў. Вырашылі не мудрагеліць: падзялілі «шпіёнаў» па тэрытарыяльным прынцыпе.
novychas.online паводле sn-plus.com
