У дні саміту NATO ў Вільні Лукашэнка дзіўна маўчаў наконт «ворагаў» і абмежаваўся ўказаннямі падначаленым, як выкарыстоўваць ялавых кароў. І ўвогуле мы не дачакаліся ад яго нейкіх гучных палітычных заяў. Чаму — разважае палітычны аглядальнік Аляксандр Класкоўскі.
10 ліпеня Лукашэнка наведаў Магілёўскі завод ліфтавага машынабудавання, 11 ліпеня — рабатызаваны малочна-таварны комплекс у Аршанскім раёне. Нярэдка кіраўнік выкарыстоўвае такія падставы для гучных палітычных заяў. Аднак цяпер, хоць гарачых тэм шмат, ён ад такога роду адкрыццяў устрымаўся.
Лагер пад Асіповічамі — незразумела для каго
У прыватнасці, пасля сустрэчы з журналістамі, якая прайшла ў Мінску 6 ліпеня, Лукашэнка маўчыць на тэму ПВК «Вагнер». Гэта і зразумела. З кожным днём усё больш ясна, што лёс правадыра няўдалага бунту Яўгена Прыгожына і яго праектаў (і ў Расіі, і ў Афрыцы, і ў іншых месцах) вырашаецца ў дагаворах паміж ім і Крамлём. Як прызнаўся Дзмітрый Пяскоў, прэс-сакратар Уладзіміра Пуціна, той 29 чэрвеня амаль тры гадзіны гутарыў з Прыгожыным і камандзірамі «Вагнера».
Зразумела, гэты зліў невыпадковы. І, акрамя іншага, ён падкрэслівае, што ва ўладжванні ўнутрырасійскага канфлікту роля беларускага «малодшага брата» зусім не такая вялікая, як сам ён заяўляў па гарачых слядах.
Чаму Пуцін цацкаецца з тым, хто, па выразе самога гаспадара Крамля, ударыў у спіну — асобнае пытанне. Можна толькі выказаць здагадку, што за гэтым стаяць сумесныя каламутныя справы, з якіх так проста выкрасліць Прыгожына не атрымліваецца. Але факт у тым, што Лукашэнкі ў гэтым міжсабойчыку няма ад слова «наогул».
Шэраг незалежных СМІ растыражаваў паведамленне прэс-службы беларускага Міністэрства абароны, што «па прыбыцці прадстаўнікоў ПВК «Вагнер» і іх разгрупаванні на палігонах для правядзення заняткаў і ўзаемнага абмену вопытам асаблівую ўвагу плануецца надаць прыёмам і спосабам вядзення баявых дзеянняў Узброенымі сіламі Рэспублікі Беларусь».
З гэтага казённага тэксту няварта, аднак, рабіць выснову, што беларускія генералы ў курсе, калі і колькі «вагнераўцаў» прыбудзе ў краіну і ці прыбудуць яны наогул. Гэтага, відаць, не ведае і Лукашэнка. Яму няма чаго дадаць да сказанага на сустрэчы з журналістамі 6 ліпеня, калі ён, зрэшты, таксама плаваў у пытаннях пра будучыню «Вагнера» ў Беларусі.
Генералы ж проста ўзялі пад казырок і рыхтуюць намёты, не ведаючы толкам, для каго і для чаго — ці то для «прыгожынцаў», калі Масква палічыць патрэбным іх адпусціць у Беларусь, ці то для новых партый расійскіх «мобікаў», ці то для вучэнняў тэрытарыяльнай абароны (аб апошняй опцыі паведаміў 7 ліпеня прывезеным у намётавы лагер пад Асіповічамі замежным журналістам памочнік міністра абароны Леанід Касінскі).
Крэмль можа сплавіць «малодшаму брату» таксічны актыў
Паказальна, што Мінабароны кажа пра намер разгрупаваць «вагнераўцаў» па палігонах. Верагодна, канцэнтрацыя гэтых спецыфічных гасцей у адным месцы ўяўляецца Лукашэнку не цалкам бяспечнай.
Наогул ён напірае на каштоўнасць іх досведу, карысць як інструктараў, мабыць, перш за ўсё таму, што трэба неяк тлумачыць, навошта Беларусі такія арыгінальныя наступствы ўключэння яе кіраўніка ў разборку расійскіх кланаў.
Асобнае пытанне — колькі «вагнераўцаў »могуць перакінуць у Беларусь і для якіх мэт. Зразумела, Крэмль заклапочаны зусім не тым, каб забяспечыць Лукашэнку вайсковымі інструктарамі. Для стварэння пагрозы Украіне гэтых сіл мала. Ды і навошта было б перакідваць іх сюды для такой мэты (або для пагроз натаўцам) гэткім скандальным, які б’е па іміджы Пуціна, спосабам — праз інсцэніроўку бунту (як мяркуюць іншыя канспіралогіі)?
Цалкам верагодна, што Беларусь акажацца для ўтаймаваных «вагнераўцаў» (на сустрэчы ў Крамлі яны, як сцвярджае Пяскоў, запэўнілі Пуціна ў лаяльнасці) толькі хабам, аэрадромам падскоку. Каб адсюль лятаць у тую ж Афрыку ці куды заўгодна і там вырашаць веер задач, важных для расійскага кіраўніцтва, — ад здабычы золата да ўплыву на мясцовыя рэжымы.
Лукашэнка ж, аформіўшы з «Вагнерам», як ён кажа, нейкі юрыдычна абавязвальны кантракт, тым самым прыме на сябе — і на дзяржаву! — адказнасць за вельмі таксічны актыў. Для Крамля гэта ва ўсіх сэнсах зручны варыянт.
Затое можна пагражаць ворагам ядзернымі боегалоўкамі
Развагі, што кіраўнік Беларусі ў гісторыі з мяцяжом павысіў свае шанцы на крамлёўскі трон, які марыў заняць яшчэ пасля Барыса Ельцына, не выглядаюць пераканаўчымі. Некаторыя каментатары спасылаюцца на свежае апытанне «Лявада-цэнтра», згодна з якім Лукашэнку давяраюць 70% расейцаў (Пуціну — 76%). Кажуць таксама: ці выпадкова беларускі правадыр гэтак часта сустракаецца з расійскімі губернатарамі?
Так, але, па-першае, ёсць фармальныя патрабаванні: прэзідэнтам РФ можа быць абраны толькі яе грамадзянін, які пастаянна пражывае там не менш за дзесяць гадоў і гэтак далей. Па-другое, у Расіі няма дэмакратычных выбараў з сумленнай канкурэнцыяй. Па-трэцяе, там хапае сваіх акул з рэсурсамі больш магутнымі, чым у кіраўніка Беларусі.
Іншая справа, што ў той момант Лукашэнка сапраўды хутчэй выйграў, чым прайграў. Па-першае, прапіярыўся на гісторыі з утаймаваннем бунту. Па-другое, пад гэтую марку, верагодна, што-небудзь дадаткова атрымае ад Пуціна.
І хоць кіраўнік Беларусі, падобна, сам пабойваецца «Вагнера», разам з тым, мабыць, яму падабаецца за кошт набору страшылак наводзіць дрыжыкі на заходнікаў. І перш за ўсё — вядома, казыраць ядзернай дубінкай.
Так, даводзіцца ахвяраваць кавалкамі суверэнітэту. Але Лукашэнка, мабыць, мяркуе, што гэты распродаж атрымаецца расцягнуць на ўсё яго жыццё. А якія, уласна, варыянты?
Затое Пуцін даў ядзерныя боезарады. Ну, не зусім даў, а строга кажучы, толькі перакідвае сюды. Але палохаць ворагаў можна. Хай трымцяць, хай баяцца сунуцца. Зварыць з імі кашу Лукашэнку, мабыць, ужо не спадзяецца. Па-першае, занадта шмат спраў наварочана. Па-другое, ён ім не верыць, напэўна перакананы, што ўсё роўна падмануць і ўпякуць у Гаагу.
Беларусь аддадуць на з’ядзенне імперыі?
Але гэта ва ўспрыманні Лукашэнкі гульні з Масквой, перамяшчэнне ядзерных боегаловак — гэта ўмацаванне яго пазіцый, яго ўлады. Літоўскі ж прэзідэнт, падобна, прыйшоў да высновы, што Беларусі як асобнай краіны ўжо няма.
Такога роду заявы — палка з двума канцамі. З аднаго боку, Наўседа нібыта завастрае ўвагу на беларускім пытанні. З іншага боку — Беларусь у такой трактоўцы як бы ўжо прызнаецца валоданнем Масквы, часткай імперыі.
А калі так, то Захаду лагічней сканцэнтравацца на супрацьстаянні Крамлю ў рамках вайны ва Украіне, не «распыляючыся» на праблему выратавання беларускай незалежнасці, а тым больш — не ламаць галаву над эфемернымі перспектывамі дэмакратызацыі Беларусі.
Так, каманда Ціханоўскай стараецца, каб беларускае пытанне ў пастаноўцы дэмакратычных сіл не сышло з парадку дня сусветнай дэмакратычнай супольнасці. Але наколькі гэта атрымаецца? Мерапрыемствы, прысвечаныя беларускай праблематыцы, праходзяць толькі на палях саміту NATO ў Вільні.
Многія паўтараюць заклінанне, што перамога Украіны адкрые акно магчымасцей для перамен у Беларусі. Але пакуль украінскае контрнаступленне ідзе цяжка, дый у цэлым сюжэт вайны непрадказальны. Ва ўсякім выпадку, поўнае паражэнне Расіі, калі ёй стане не да Беларусі, у агляднай перспектыве невідавочнае.
Верагодны варыянт, калі праціўнікі, знясіліўшыся, заключаць нейкае перамір’е. Паміж дэмакратычным светам і Расіяй надоўга ўстане жалезная заслона. І пры горшым сцэнары Беларусь, якую на Захадзе канчаткова палічаць губерняй РФ, рызыкуе быць аддадзенай на з’ядзенне імперыі.
