Паэтка Юля Цімафеева раіць кнігі пра боль, эміграцыю і каханне на старонцы exlibris.belarus у Instagram.
1. Вальжына Морт «Песні для мёртвых і ўваскрэслых»
Гэтая кніга атрымала International Griffin Prize ў Канадзе, а ў ЗША была прызнаная найлепшай паэтычнай кнігай 2020 года, па версіі New York Times. Гэта зборнік пра маўчанне і боль, што перадаецца ў спадчыну, пра памяць і забыццё, якое вярэдзіць. Вальжына спявае да ўсіх сваіх (і нашых) мёртвых, і яны «распускаюцца і цвітуць».
Вальжынін голас — адзін з самых важных у сучаснай беларускай паэзіі, а гэты зборнік — сапраўдная падзея.
2. Ганна Янкута «Канстытуцыя»
Цікава, што ў гэтай кнігі «дзве душы». Адна з іх пад назвай «Геалогія» ў адцэнзураваным выглядзе выйшла ў Беларусі, а другая з’явілася ў Польшчы. Для мяне гэтая кніга — найлепшы паэтычны дэбют мінулага года, хоць у літаратуры Ганна Янкута, вядома, даўно не дэбютантка, а добра вядомая перакладчыца і аўтарка любімых дзецьмі кніг.
Найперш мяне захапляе веліч яе задумы, яе канцэпцыя. У сваёй кнізе Ганна выкарыстоўвае артыкулы з раздзелаў І і ІІ Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, дзейнай у нашай краіне ў 2020 і 2022 годзе, і адгукаецца на іх уласнымі аднайменнымі вершамі. Асноўны закон, які фактычна перастаў выконвацца ў беларускай дзяржаве, набывае паэтычны каментар, у якім палітычнае разглядаецца праз прызму асабістага і экалагічнага.
3. Альгерд Бахарэвіч «Вершы»
Вядома, гэтая кніга для мяне вельмі блізкая, як і чалавек, які яе напісаў. Пад адной вокладкай Альгерд Бахарэвіч, больш вядомы як навеліст і эсэіст, сабраў свае вершы, напісаныя цягам апошніх гадоў. Я была сведкай яе нараджэння, і некаторыя з гэтых вершаў чула ў аўтарскім выкананні дзясяткі разоў, але ад таго яны не страцілі для мяне сваёй вастрыні. Галоўныя тэмы гэтай кнігі — гэта рух як перамяшчэнне ў прасторы і часе, як сталенне і ўцёкі, гэта эміграцыя і настальгія, гэта супраціў грамадзяніна ды творцы. Кніга адкрываецца вершам пра Язэпа Драздовіча, і далей, увесь час пераапранаючыся, мы крочым ад верша да верша за ім услед праз эпохі і гарады, адчуваючы сваю чужасць, шукаючы ў свеце разумення і любові, спрабуючы, як можам, працівіцца гвалту дзяржавы і мовы.
4. Ілля Камінскі «Deaf Republic»
Ілля Камінскі — аўтар у нас не надта вядомы, але знаны і чытаны на сваёй другой радзіме — ЗША. Ілля нарадзіўся ў Адэсе ў 1977, у маленстве праз хваробу ў яго моцна пагоршыўся слых. У пачатку 1990-х сям’я эмігравала, і неўзабаве Ілля пачаў пісаць паэзію па-ангельску.
Ён аўтар дзвюх паўнавартасных паэтычных кніг Dancing in Odesa (2004) and Deaf Republic (2019) і чатырох «chapbooks», займаецца перакладам і ўкладае паэтычныя анталогіі. Ён фіналіст і ўладальнік шматлікіх амерыканскіх літаратурных прэмій.
«Рэспубліка глухіх» — гісторыя акупаванага мястэчка Васенка (магчыма, недзе ва Украіне). Аднойчы падчас вулічнага лялечнага спектакля салдаты забіваюць глухога хлопчыка Пецю. Тады гараджане абіраюць глухату як уласны спосаб супраціву, а мову жэстаў як сродак камунікацыі. Прыпавесць, якая адначасова і гісторыя кахання, і палітычная засцярога, задае пытанні пра ролю мастацтва ў цёмныя часы і нагадвае пра зло маўчання, калі забойства і гвалт творацца на нашых вачах.
5. «Песня песняў» у перакладзе Сяргея Шупы
«Адной з найбольш дзіўных і таямнічых кніг Бібліі» называе «Песню песняў» прафесарка, знаная гебраістка Галіна Сініла ў прадмове да гэтага выдання.
«Яна дзіўная ўжо хаця б таму, што, на першы погляд, незразумела — што робіць у Святым пісанні кніга, якая з велізарнай сілай услаўляе моц зямнога кахання, як суадносяцца зямная жарсць і святасць, звязаная ў нашай свядомасці з Бібліяй?» На гэта пытанне і спрабуе адказаць аўтарка прадмовы і каментароў да тэксту, што складаюць каля двух трацін усяго аб’ёму кнігі. Гісторыя яе стварэння і моўныя асаблівасці аматарамі замежных моў і літаратуры чытаюцца як дэтэктыў.
Сам тэкст «Песні песняў», цудоўна пераствораны Сяргеем Шупам, прасякнуты надзвычайным эратызмам і інтымнасцю. Рытмізаваны дыялог, а часам маналог, двух закаханых, напісаны больш за дзве тысячы гадоў таму, напоўнены незвычайнымі метафарамі і яркімі параўнаннямі. А побач з беларускай версіяй змешчаны старажытнагабрайскі арыгінал, знаўцы абедзвюх моў пры жаданні змогуць іх параўнаць.
