Пікнік Letucień — адно з самых маштабных беларускіх мерапрыемстваў у Польшчы. Ужо пяты год запар фестываль праходзіць у Кракаве. Журналістка MOST наведала Letucień і паразмаўляла з яго ўдзельнікамі пра тое, навошта беларусам такія фестывалі, ці можна з іх дапамогай адкрыць Беларусь палякам і ці не замыкаемся мы ў сваёй культурнай бурбалцы.
Ужо на выхадзе з вакзала вісіць вялікі яркі постар фестывалю — ён стракацее на фоне дажджлівага дню. Яшчэ на прыпынку каля парка Jordana, дзе праходзіць фестываль, з-пад парасонаў чуваць беларускую і рускую мову.
У мінулым годзе фестываль наведала 5 тыс. чалавек. У гэтым арганізатары чакалі яшчэ больш, хаця ў дзень падзеі, 26 ліпеня, надвор’е было не для пікніка.
Маштабы сапраўды ўражваюць: на карце мерапрыемства — 14 лакацый: сцэн, тэматычных пляцовак, кірмашоў і іншых актыўнасцей.
Праз дождж асноўны атрыбут пікніка — пледы — амаль знік: трава мокрая. Ды і некаторыя майстар-класы пераносяцца.
«Палітыка — гэта ўжо не вельмі крута»
Пад навесамі, на дрэвах і нават роварах вісяць павукі — не насякомыя, а беларускія дэкаратыўныя канструкцыі з трубачак, што спрадвеку выконвалі функцыю абярэгаў.
Анастасія ўпершыню наведала Letucień, але да гэтага яна была на фестывалях «Гучна» і TUTAKA.
— На польскіх таксама бывала, было цікава. Але на беларускіх фестывалях больш яднання, больш душэўнасці, больш сувязі з публікай. Адчуваю сябе больш расслаблена.
Са сцэны чуваць воклічы: «Жыве рок!», «Жыве Letucień!» Некаторых гэта раздражняе.
— Калі ўсё засяроджваецца вакол [нацыянальнай] сімволікі, 2020 года і тэматыкі «чыстай беларускасці», з’яўляецца адчуванне замкнёнасці, — кажа Віктар (імя змененае). — Калі толькі БЧБ, футболкі «Жнівень», палітыка — гэта ўжо не вельмі крута. Але Letucień такім не выглядае. Тут і беларускае захавалася, і прастора адкрытая. Мне такое падабаецца.
«Гэта пункт камунікацыі»
Парк Jordana знаходзіцца побач са стадыёнам: міма праходзяць аматары футбола ў форме мясцовай каманды «Вісла». Беларуская падзея не выклікае ў іх здзіўлення, фестываль выглядае натуральнай часткай гарадской прасторы.
Марта прыехала з Познані. Жанчына ўпэўненая: нават калі беларускіх фэстаў шмат — гэта не праблема для Польшчы.
— Гэта пункт камунікацыі. Бяспечны і зразумелы. Калі нехта ідзе міма — ён можа спыніцца і паглядзець. А палякаў сёння было шмат. З дзецьмі, з сабакамі. І ўсе — з пазітывам. Гэта крутая магчымасць — паказаць сябе.
«Калі ты хочаш выйсці з гэтай бурбалкі, яна цябе выпусціць лёгка»
Артыст Дзянiс Мандзік — адзін з удзельнікаў дыскусіі «Беларуская музыка: у трэндзе ці ў цені?» Пытаемся, дапамагаюць такія фестывалі інтэграцыі ці, наадварот, замыкаюць беларусаў сярод сваіх.
— Я лічу, што адно іншаму не замінае, — кажа ён. — Таму што нават вось гэты фестываль — гэта наўпрост інтэграцыя беларускай культуры ў польскую. Гэта ж адбываецца ў адкрытым парку, пасярод Кракава, дзе звычайныя людзі з Польшчы таксама ходзяць, бачаць усё гэта, бачаць маштаб, чуюць беларускую музыку. Хто ўмее чуць, хто ўмее адрозніваць стыль ад лайна, зразумее, што гэта крута.
Але ўдзел у беларускіх фестывалях, на яго думку, не адмаўляе таго, што музыкі шукаюць сцежку і на мерапрыемствы для польскай публікі.
— Магчымасці ёсць, яны адкрытыя. Самому ці з менеджарам трэба шукаць. Гэта не працуе так, што цябе самога запросяць. Асобныя кейсы бываюць, але трэба нешта рабіць, каб туды патрапіць. І ўсё гэта вельмі магчыма. На сваім досведзе кажу: магчыма.
Дзяніс дадае, што працуе з палякамі, і тыя часта шчыра цікавяцца тым, што ён робіць, і просяць перадаваць сэнсы таксама па-польску — каб быць уключанымі.
— Калі ты хочаш выйсці з гэтай бурбалкі, яна цябе выпусціць лёгка. Бо бурбалка — толькі дакраніся, і яна знікне.
«Людзям гэта трэба»
Актор Аляксандр Ждановіч (Маляваныч) нарасхват. Ён вітаецца з рознымі людзьмі, размаўляе, жартуе. Калі на секунду ён застаецца адзін, падыходзім з тым жа пытаннем.
— Раз людзі прыходзяць, — адказвае ён адразу, — раз ёсць запатрабаванне — то гэта трэба.
Ён упэўнены, што інтарэс да беларускіх падзей толькі расце. І нават шэрае надвор’е не перашкаджае людзям збірацца разам.
— Я не бачу, каб людзей было менш, — дадае Аляксандр Ждановіч. — Значыць, людзям гэта трэба і варта рабіць.
«Мы спрабуем ствараць прастору, дзе будзе камфортна»
У праграме выступаў пераважна беларускія артысты, але сёлета на электроннай сцэне з’явілася польская дыджэйка.
Арганізатар фестывалю Глеб Ляпейка прызнае, што інтэграваць палякаў у беларускія мерапрыемствы — няпростая задача. Але менавіта таму такія падзеі маюць сэнс.
— Я не лічу, што беларускіх фестываляў у Польшчы зашмат, — кажа ён. — Наадварот, іх недастаткова. Але пытанне не ў колькасці, а ў тым, ці адкрыты яны для іншых. Мы спрабуем ствараць прастору, дзе будзе камфортна і беларусам, і тым, хто проста праходзіць побач. Так, пакуль палякаў няшмат, але гэта працэс. І ён патрабуе часу і рэсурсаў.
«Калі музыка спадабаецца — застанёмся і заплацім»
Гурт BIAZ NAZVY выступае на беларускіх фестывалях у Польшчы не ўпершыню: да Letucień яны ўжо гралі на «Грай» і TUTAKA. Удзельнікі гурта Аляксей і Вікторыя адзначаюць, што такія падзеі — гэта не пра замкнёнасць, а наадварот — пра адкрытасць і бачнасць беларускай культуры.
— Робім песні і па-беларуску, і па-польску. Не перакладаем, а ствараем новы матэрыял на дзвюх мовах. Гэта дапамагае зацікавіць палякаў: яны чуюць адзін-два трэкі па-польску, заходзяць на Spotify, а там ужо беларускамоўныя песні. І так паступова адбываецца знаёмства з нашай культурай, — тлумачыць Аляксей.
Вікторыя дадае, што фестывалі накшталт Letucień — гэта добрая форма прадстаўлення беларускай музыкі ў публічнай прасторы, бо паляк з вуліцы на невялікі канцэрт у клуб не заўсёды пойдзе, а вось у парк — можа зазірнуць.
— Бо калі паляк сёння шпацыруе і выпадкова трапляе на падзею — ён ужо бачыць і чуе нас. Гэта клёва!
Гурт прызнае, што беларуская сцэна ў эміграцыі сутыкаецца з абмежаваннямі: менш публікі, цяжэйшая арганізацыя. Таму, на іх думку, патрэбна адаптавацца.
— Мы вясной гралі тур у падтрымку альбома, у тым ліку ў Познані, — успамінае Аляксей. — Прыйшлі палякі — проста выпіць піва. На ўваходзе ім сказалі, што будзе канцэрт і трэба заплаціць. Яны адказалі: «Калі музыка спадабаецца — застанёмся і заплацім». Якраз яны трапілі так, што ўжо другая песня, якую яны пачулі, была па-польску. Яны падышлі да арганізатара, заплацілі за білет і сядзелі да канца канцэрта. Ім патрэбна разумець, пра што спяваюць.
Бурыта і квас
На фудкорце ёсць на што зірнуць: беларускія бліны, дранікі, чабурэкі, сыр з фермы, а побач — бурыта і чуросы ад каманды з Мексікі, аргенцінскія эмпанадас, матча, ліманады, папкорн і цукровая вата.
Да таго ж можна проста набраць вады. Арганізатары прадугледзелі гэты момант — на тэрыторыі ўсталяваная спецыяльная бочка з пітной вадой.
У чарзе жартуюць, што фудтрак з блінамі і квасам папулярнейшы за гурт «Разбітае Сэрца Пацана». Уладальнікі кажуць, што прадалі ўжо каля трохсот бліноў. І пакуль не плануюць зачыняцца.
— Вопыт, вопыт, — усміхаецца повар. — Мы ўжо не ў першы раз. Ведаем: галодных лепш не злаваць. Усе ведаюць, дзе нас шукаць.
Пара побач п’е квас — якраз паспелі яго замовіць, бо хутка чаргу папярэдзяць, што напой амаль скончыўся. Дзяўчына — беларуска, а хлопец — паляк. Беларускі фестываль ён называе цікавай падзеяй.
— Я адкрыты чалавек і рад, што ёсць нешта іншае, — кажа ён. — Людзі таксама могуць весяліцца па-свойму.
Калыханка на завяршэнне
Letucień — вельмі беларускі нават у акалічнасцях. У канцы дня навокал чыста. Валанцёр акуратна мяняе смеццевы мяшок, на зямлі — толькі адна банка з-пад піва. Спіртное ў фудзоне не прадаецца, у паветры няма «фестывальнага» паху алкаголю.
Каля сцэны — натоўп. Людзі танчаць, пакідаючы свае заплечнікі і курткі побач, проста кучкамі на зямлі. Побач з імі — сабакі, што зусім не рэагуюць на музыку: спяць, скруціўшыся пад дрэвам.
На сцэне ў фінале — «Калыханка». Гледачы паднімаюць тэлефоны, уключаюць агеньчыкі. А пасля пачынаюць разыходзіцца.
Апошні плед каля сцэны акуратна складаюць — фестываль павольна згортваецца.
